आफू प्रधानमन्त्री भएपछि मोहनशमशेर जंगबहादुर राणाले जनता रिझाउन ‘काठमाडौं सिनेमा हल’ नाम दिएर फिल्म हल खोले । साविकको सभागृहलाई नै फिल्म हलको रूप दिएर फिल्म प्रदर्शन गर्न थालिएको थियो । हलमा दर्शकको भीड यति लाग्न थाल्यो कि टिकट पाउनै मुुस्किल हुुन्थ्यो । भीड नियन्त्रण गर्न प्रहरीका हाकिम नै पुग्थे । राजधानीका व्यापारी श्यामशंकर श्रेष्ठलाई फिल्म उपलब्ध गराउने जिम्मा दिइएको थियो ।
२००७ सालमा प्रजातन्त्र आएपछि गणेशमान सिंह उद्योग वाणिज्यमन्त्री बने । उनी मन्त्री भएपछि फिल्म देखाउन सारकारलाई मुुस्किल भएको भन्दै व्यापारीबाट फिल्म देखाउने व्यवस्था गर्न टेन्डर आह्वान गरे । जनताका तर्फबाट पहिलो फिल्म हल भित्याउने श्रेय दयारामभक्त माथेमालाई जान्छ । ‘गोरखापत्रमा विज्ञापन छापिएको देखेपछि मलाई पनि प्रतिस्पर्धामा भाग लिन मन लाग्यो र बढाबढमा भाग लिन श्री ५ महाराजाधिराजमा बिन्ती चढाएँ । महाराजाधिराजबाट अनुुमति पाएपछि मैले पनि टेन्डर हालेँ । यत्तिकैमा त्यो काम उद्योग वाणिज्य मन्त्रालयबाट गृह मन्त्रालयलाई सुुम्पिइयो । त्यस बेला गृहमन्त्री सूर्यप्रसाद उपाध्याय हुुनुुहुुन्थ्यो । मैले बढाबढमा भाग लिएको जानकारी मन्त्रीलाई गराएँ’, त्यति बेला राजपरिषद्का सचिव रहेका माथेमाले आफ्नो आत्मकथामा लेखेका छन् ।
२०११ साल वैशाखमा नेपालकै पहिलो निजी क्षेत्रको फिल्म हल खुल्यो । ‘जनसेवा सिनेमा हल’ नाम राखिएको यो हलमा ‘बादल’ नामक फिल्म पहिलोपटक देखाइएको थियो । नेपालमा फिल्म बन्न थालेकै थिएनन् । त्यसैले भारतबाट हिन्दी फिल्म ल्याएर देखाउनुपथ्र्यो, जुन सहज थिएन ।
त्यसपछि व्यवसायी श्यामशंकर श्रेष्ठले पनि हल खोल्न पाऊँ भनी निवेदन दिए । श्री सिनेमाको नाममा जमलमा उनले २०११ साल असोज २६ गतेदेखि हल खोलेपछि गृह मन्त्रालयमा फिल्म हल खोल्न निवेदन पर्ने क्रम ह्वात्तै बढ्यो । त्यति बेला गृह मन्त्रालयले देशभर ५४ वटा हल खोल्न अनुमति दियो । यसपछि ठमेलमा मुनलाइट हल खुुल्यो ।
पछिल्लो समयमा फिल्म हलको कन्सेप्ट नै परिवर्तन भएको छ । मल्टिप्लेक्स अवधारणापछि अहिले आएर सपिङ मलमा फिल्म हल खुल्ने क्रमले व्यापकता पाएको छ ।
राणाशासन पतनपछि उनीहरूले आफ्ना लागि फोहोरा दरबारमा प्रभा नामक हल खोले । त्यसपछि सिनेमा हल खोल्ने क्रम ह्वात्तै बढ्यो । २०१४ सालमा काठमाडौंमा जय नेपाल, रञ्जना, विश्वज्योति, पाटनमा अशोक र भक्तपुरमा नवदुुर्गा हल खुुले । जुन रफ्तारमा हल खुल्दै गएका थिए, त्यही रफ्तारमा बन्द पनि हुँदै गएका थिए । हल बन्द हुनुको मुख्य कारण नै फिल्म ल्याउन नसक्नु थियो । २०१८ सालमा जनसेवा हल आगलागी भएपछि हल बन्द हुने क्रम बढ्यो । जनसेवा जलेपछि रञ्जना हलले आफ्नो वर्चस्व कायम गरेको हो ।
पछिल्लो समयमा आएर भने फिल्म हलको कन्सेप्ट नै परिवर्तन भएको छ । मल्टिप्लेक्स अवधारणापछि अहिले आएर सपिङ मलमा फिल्म हल खुल्ने क्रमले व्यापकता पाएको छ । सपिङ मलमा किनमेल संस्कृति बढेसँगै यहाँ फिल्म हल अनिवार्यजस्तै बन्दै गएको हो । अहिले खुलेका प्रायः सबै सपिङ मलमा सुविधासम्पन्न फिल्म हल छन् । एउटै मलमा छानीछानी फिल्म हेर्न सकिने व्यवस्था छ । देशभरमा अहिले एक सय ८० को हाराहारीमा फिल्म हल सञ्चालनमा छन् ।
डिजिटल प्रविधिमा प्रदर्शन हुने भएकाले एउटै फिल्म एकैपटक जतिवटा हलमा पनि चलाउन सकिन्छ । ६५ वर्ष लामो फिल्म हलको इतिहासमा अहिले बक्स अफिस प्रणाली सुरु भएको छ । यो प्रणाली पूर्ण रूपमा सञ्चालनमा आएपछि कुन फिल्मले कति व्यापार गर्यो भन्ने स्पष्ट खाका आउँछ । ‘फिल्म निर्माणभन्दा पनि अहिले फिल्म हलमा गरिएको लगानी सुरक्षित देखिएको छ । त्यसैले पनि हल खोल्ने क्रम बढेको हो’, गोपीकृष्ण मुभिजका सञ्चालक उद्धव पौडेल बताउँछन् । अहिले नेपालमा विश्वका विकसित सहरकै शैलीका हल सञ्चालन हुन थालेको उनको अनुभव छ ।
प्रतिक्रिया दिनुहोस !
