तंग्रिँदै अपार्टमेन्ट व्यवसाय

२०७२ वैशाख १२ को भूकम्पले थलिएको अपार्टमेन्ट व्यवसाय बिस्तारै तंग्रिन थालेको छ । त्यतिबेला क्षति पुगेका ५१ वटा अपार्टमेन्टमध्ये २० वटा बस्नयोग्य प्रमाणित भइसकेका छन् । हाल यी आपर्टमेन्टले सरकारी निकायअन्तर्गतको भवन निर्माण विभागबाट हरियो स्टिकर पाएका छन् । बाँकी ३१ वटा अपार्टमेन्टमध्ये २९ ले पहेँलो र दुईवटाले रातो स्टिकर पाएका थिए । भूकम्प गएको २८ महिनामा पहेँलो स्टिकर पाएका सबै अपार्टमेन्ट सामान्य मर्मतपछि बस्नयोग्य बनेका छन् । यसको अर्थ अब पहेँलो स्टिकर पाएका अपाटमेन्ट पनि हरियो स्टिकर पाउने प्रक्रियामा पुगेका छन् भन्ने नै हो ।

बस्नयोग्य अपार्टमेन्टमा आवश्यकताअनुसार मर्मत, पुनःस्थापना र रेक्ट्रोफिटिङ गरेरै भए पनि यसमा देखिएका कमजोरी सुधार्ने काम भइरहेको छ । सामान्यदेखि विशेष मर्मत गरेरै भए पनि भूकम्पप्रतिरोधी मापदण्ड पूरा गरी बस्नयोग्य बनाइएको छ ।

रातो स्टिकर पाएका दुई आपर्टमेन्टमध्ये ‘पार्क होराइजन’ भौतिक संरचनामा सुधार गरेर हरियो स्टिरक पाउने अन्तिम तयारीमा छ । अर्को रातो ओरियन्टल कोलोनी भने हरियो स्टिकर पाउने प्रक्रियामा रहेको भवन निर्माण विभागका सूचना अधिकारी लिला खतिवडाले जानकारी दिए । काठमाडौं महानगरपालिका-१४, कुलेश्वरको ओरियन्टल कोलोनी-२ भूकम्पपछिको सस्याग्रस्त अपार्टमेन्ट हो । आठवटा ब्लक भएको पाँचतले यो अपार्टमेन्टका दुई ब्लक भूकम्पमा क्षतिग्रस्त भए । सहरी विकास तथा भवन निर्माण विभागअन्तर्गतको डिभिजन कार्यालय, काठमाडौंको टोली भूकम्पलगत्तै ‘अयापिड भिजुअल एसेसमेन्ट’ गर्न जाँदा दुइटा ब्लकका भुइँतलाका पिलर भाँचिएको भेटियो ।

भूकम्पपछिको विस्तृत क्षति मूल्यांकन अध्ययन प्रतिवेदनले काठमाडौं उपत्यकामा निर्माण भएका अर्थात् निर्माण हुने क्रममा रहेका २० वटा अपार्टमेन्ट बस्नयोग्य भएको प्रमाणित गरेको थियो । सहरी विकास तथा भवन निर्माण विभागअन्तर्गतको डिभिजन कार्यालय, काठमाडौंले अध्ययन प्रतिवेदका आधारमा परीक्षण तथा मापदण्ड पूरा गरेका ती अपार्टमेन्टलाई बस्नयोग्यको सूचीमा राखिसकिएको उल्लेख छ ।

विभागमा देशभरि ७१ वटा अपार्टमेन्टले निर्माणका लागि अनुमति लिएका छन् । त्यसमध्ये निर्माण भएका वा निर्माणाधीन अवस्थामा ५१ अपार्टमेन्ट छन् । बाँकी भने निर्माणका लागि आवश्यक स्रोतसाधन जुटाउन लागिपरेका छन् । २०७१ साल अन्त्यसम्म निर्माण भएका ५१ अपार्टमेन्ट भवनमा हरियो स्टिकर पाएका २० मध्ये भूकम्पपछि ६ वटामा मात्रै कुनै क्षति नभएको सहरी विकास तथा भवन निर्माण विभागको भनाइ छ ।

तिनीहरूमा धुम्बाराही अपार्टमेन्ट (ओरियन्टल), दि कम्फर्ट हाउजिङ (टीसीएच), भाटभटेनी अपार्टमेन्ट, इन्द्रेणी अपार्टमेन्ट (पहिलो), इन्दे्रणी अपार्टमेन्ट (दोस्रो) र सनराइज अपार्टमेन्ट छन् । अन्यले भने सामान्य सुधार गरेर हरियो स्टिकर पाएका थिए ।

क्षतिग्रस्त अपार्टमेन्टहरूलाई विभागअन्तर्गतको डिभिजन कार्यालयले तीन समूहमा वर्गीकरण गरेर सामान्य मर्मतबाट सञ्चालन गर्न सकिने आठवटालाई मर्मत गर्न निर्देशन दियो । मर्मतपछि ‘नन डिस्ट्रक्टिभ टेस्ट’ (एनडीटी)मा सफल ती आठवटै अपार्टमेन्टले प्रयोग अनुमति पाएका छन् ।

विकास हुँदै छ हाउजिङ कल्चर

भूकम्पका कारण विस्थापित अपाटमेन्टबासी बिस्तारै पुरानै लयमा फर्कन थालेका छन् । भूकम्पपछि अहिलेसम्म पनि अपार्टमेन्ट किनेर बसेका धेरै परिवार फर्कन भने अझै बाँकी छ । एकल परिवार बढ्दो सहरी जीवनका लागि अपार्टमेन्ट रोजाइमा परेको हो । सुरक्षा, चोरी, डकैतीलगायत अपराधबाट जोगिन मात्र होइन, व्यक्तिगत जीवनका हर सुरक्षाका निम्ति पनि मानिसले अपार्टमेन्ट रोज्छन् । यिनै सुनिश्चितता कारण सर्वसाधारण अपार्टमेन्टप्रति आकर्षित भएका हुन् । सानो क्षेत्रमै समुदायको सामीप्य मिल्नु अपार्टमेन्टको अर्को विशेषता रहेको सिभिल होमका प्रवक्ता भीम खरेलको भनाइ छ ।

हाउजिङमा सवा खर्ब लगानी

काठमाडौं उपत्यकामा निर्मित अपार्टमेन्टहरूमा एक खर्ब २५ अर्ब रुपैयाँ लगानी भएको घरजग्गा व्यवसायी संघले जानकारी दिएको छ । त्यसमध्ये ४२ अर्ब रुपैयाँ बैंकहरूको लगानी हो भने बाँकी ८३ अर्ब रुपैयाँमध्ये आधा व्यवसायी र आधा सर्वसाधारणको छ । ३० लाख रुपैयाँदेखि साढे दुई करोड रुपैयाँसम्ममा बिक्री भएका करिब चार हजार फ्ल्याटमा बस्ने परिवार र तीसँग प्रत्यक्ष जोडिने रोजगार बजार आफैमा ठूलो क्षेत्र पनि भएको संघको तथ्यांकमा उल्लेख छ । भूकम्पपछि अपार्टमेन्ट व्यवसायमाथि आइपरेको संकटले यो लगानीसँगै त्यसमाथि आ िश्रत रोजगारी पनि जोखिममा धकेलियो । राष्ट्र बैंकको तथ्यांक अनुसार हाल घरजग्गामा बैंक तथा वित्तीय क्षेत्रको लगानी ८५ अर्ब रुपैयाँ पुगेको छ ।

२०७२ जेठमा दर्ता भएको भाटभटेनी अपार्टमेन्ट (दोस्रो)ले भूकम्पयता स्वीकृति पाए पनि अन्यले भने पाएका छैनन् । उक्त अपार्टमेन्ट पनि पहिलेदेखि नै प्रक्रियामा रहेकाले दर्ता भएको बताइएको छ । त्यसबाहेक भूकम्पयता कसैले नयाँ अपार्टमेन्ट निर्माणको स्वीकृति लिएका छैनन् । पहिल्यै स्वीकृति लिएकाले पनि निर्माण कार्य सुरू नगरेको विभागका सूचना अधिकारी खतिवडाले बताए ।

कतिपयले स्वीकृत परियोजना नै रद्द गरेका छन् । २०६१ सालमा एउटा अपार्टमेन्टले निर्माण स्वीकृति लिएकोमा २०७२ को सुरुआतसम्म आइपुग्दा त्यो संख्या ७१ पुगेको थियो । तर १२ वैशाख २०७२ को भूकम्प त्यस्तो बिन्दु बन्न पुग्यो, जहाँबाट ‘हाइराइज’ भवन निर्माणमा ब्रेक लाग्यो । उपत्यकामा २०६४ सालपछि अपार्टमेन्ट निर्माणका लागि निवेदन दर्ता गर्ने क्रम तीव्र थियो । उक्त क्रम २०६९ सालपछि भने घट्दै गएको छ । २०६४ मा ७, २०६५ मा २३, २०६६ मा १२, २०६७ मा ७ तथा २०६८ मा ८ वटा अपार्टमेन्ट गर्दा भएका थिए । २०६९ र २०७० सालमा भने अपार्टमेन्ट निर्माणका लागि चार÷चारवटा निवेदन परेका थिए ।

भूकम्पअघि नै प्रक्रियामा गइसकेकाबाहेक त्यसपछि एउटा अपार्टमेन्ट पनि दर्ता भएको छैन । उपत्यकामा हालसम्म ७१ वटा कम्पनीले ६ हजार ८ सय ८ युनिट अपार्टमेन्ट निर्माणका लागि स्वीकृति लिएका छन् । ७१ मध्ये ६ वटा कम्पनीले निर्माण सुरू नै गरेका छैनन् । पाँचवटा कम्पनीले उप्रयोग परिवर्तन गरी व्यावसायिक भवन, अस्पताललगायत निर्माण गर्दै आएको विभागको भनाइ छ ।