राष्ट्रपतिको चिन्ता: न्यायालय स्वतन्त्र नहुँदा लोकतन्त्रमा खतरा

नेपालगन्जः राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीले नागरिकको न्यायिक स्वतन्त्रतामा आँच ल्याउन कसैलाई पनि छुट नभएको बताएकी छन् । नेपाल बार एसोसिएसनको १४ औँ सम्मेलनको उद्घाटन गर्दै उनले नागरिकले न्यायको अपेक्षा राख्ने अन्तिम स्थान न्यायालय नै स्वतन्त्र नहुँदा विधिको लोकतन्त्र नै खतरामा पर्ने बताइन् ।

उनले पछिल्लो समय सार्वजनिक घटनाक्रमले न्यायालयमा खराब संस्कृति मौलाउँदै गएको भन्दै उनले न्यायालय नागरिकमुखी हुनुपर्नेमा जोड दिइन् ।

व्यक्तिगत लाभका लागि न्यायालयलाई प्रयोग गर्न नहुने भन्दै उनले न्यायपालिकामा उत्पन्न समस्यालाई सबै कानुन व्यवसायीहरू एकजुट हुँदै समाधान गर्न अनुरोध गरिन् ।

भण्डारीले भनिन्, ‘संविधानले स्वतन्त्र र सक्षम न्यायपालिकाको अवधारणालाई गहिरोसँग आत्मसाथ गरेको छ, कानुनको अन्तिम व्याख्याताक रूपमा रहेको न्यायपालिकाको स्वतन्त्रतामा कहीँकतैबाट पनि आँच पर्ने कार्य सैह्य हुँदैन ।’

भण्डारीले न्यायपालिकाभित्र आएका र आउनसक्ने विकृति न्यायपालिका स्वयम्ले सुधार्नुपर्ने सुझावसमेत दिइन् । उनले पछिल्लो समय न्यायपालिकामा गम्भीर प्रकृतिका घटना भएको बताउँदै यस विषयमा बार सम्मेलनको गम्भीर ध्यानाकर्षण हुनुपर्ने भनाइ राखिन् । न्यायपालिकाको शक्ति नै जनविश्वासमा अडेको धारणा उनको थियो ।

उनले लोकतन्त्रमा गम्भीर खतारा आएका बेलामा पनि बारले सडकबाट साहस प्रदर्शन गरेको स्मरण गर्दै व्यावसायिक, सक्षम र मर्यादित कानुन व्यवसायीले मात्र स्वतन्त्र न्यापालिकाको जगेर्ना गर्न सक्ने दाबीसमेत गरिन् । भण्डारीले ‘ढिलो न्याय दिनु, नदिनु सरह हो’ भन्दै बरु सयजना अपराधी छुटुन् तर एउटा पनि निर्दोषले सजाय नपाओस् भन्ने कानुनी मान्यतालाई ख्याल राख्न सुझाव दिइन् ।

स्वतन्त्र न्यायपालिका नागरिकलाई

सम्मेलनमा कायमुकायम प्रधानन्यायाधीश दीपकराज जोशीले स्वतन्त्र न्यायपालिका न्यायधीशका लागि नभई नागरिकका लागि रहेको बताए । उनले न्यायाधीशमा क्षमताका साथमा इमान्दारिताको खाँचो पनि औँल्याए । पछिल्लो समयमा न्यायपालिकाभित्र नयाँ प्ररिस्थितिको अनुभव गर्नुपरेको पनि बताए ।

‘जे जस्तो अवस्था उत्पन्न भयो, त्यो अवस्था गुज्रिसकेकोले आज ती सबै परिवेशहरू इतिहासको गर्तमा पुगिसेका छन्’ उनले भने । उनले न्यायपालिकाका यस्ता घटना इतिहासको सन्दर्भमा पढ्न काम लाग्ने बताउँदै थपे, ‘भविष्यमा अब कतै पनि देख्न, भोग्न र पढ्न नपरोस भनेर कामना गरौँ ।’ जोशीले न्यायपालिका जोगाउन बार र बेन्चको एकतामासमेत जोड दिए ।

अदालतमाथि चौतर्फी आक्रमण

यस्तै, पूर्व सभामुखसमेत रहेका वरिष्ठ अधिवक्ता दमननाथ ढुंगानाले अदालत यति बेला चौतर्फी आक्रमणमा परेको भन्दै चिन्ता व्यक्त गरे । उनले जनआस्था बढाउनुपर्ने ठाउँमा गुटबन्दी र राजनीति घुसेको भनाइ राखे ।

ढुंगानाले नेपाल बारलाई स्वतन्त्र राख्न विधान नै संशोधन गर्नुपर्ने समय आएको बताए । सम्मेलनमा प्रदेश नम्बर ५ का मुख्यमन्त्री शङ्कर पोखरेलले संरचनाको अभावमा प्रदेश सरकार शून्यबाट माथि उठेर काम गर्नुपरेको बताए ।

न्यायालयको विवाद सडकमा

कानुन निर्माण वर्ष रहेकाले कानुन व्यवसायीसँग सहयोगको अपेक्षा पनि राखे । पूर्वमन्त्रीसमेत रहेका महान्यायाधिवक्ता अग्नि खरेलले न्यायालयको विवादले अदालतको पर्खाल छिचोलेर सडकमा आएको बताए । उनले यस्ता घटनाबाट शिक्षा लिएर नयाँ नेतृत्व संवेदनशील बन्ने आशासमेत राखे ।

न्यायपालिकामा 'लाज' को स्थिति

पूर्व सभामुख सुवासचन्द्र नेम्वाङले सम्मेलनलाई सम्बोधन गर्दै युरोपियन युनियनले संविधानमा खसआर्य र भौगोलिक सिमानामा परिवर्तन गर्न सुझाव दिएको भन्दै आश्चर्य व्यक्त गरेका छन् ।

उनले पछिल्लो समयमा न्यायपालिकाभित्र ‘लाज’ को स्थिति देखिएको भन्दै बार सम्मेलनबाट सम्बोधन हुनुपर्ने पनि बताए ।