३ वर्षअघि घोषणा गरिएको ‘पुनर्निर्माण महाअभियान’ जहाँको त्यहीँ

ललितपुर : ललितपुर महानगरपालिकाको सम्पदाबस्ती बुङमतीका ६८ वर्षीय हरिगोविन्द महर्जनको दुई पैसामा बनेको माटोको घर थियो । भूकम्पले ढल्यो । त्यसपछि उनी छोराबुहारी र दुई नातिका साथ टहरामा बस्दै आएका छन् । तर राष्ट्रिय पुनर्निर्माण प्राधिकरणको मापदण्डका कारण उनलाई सम्पदा बस्तीमा घर बनाउन समस्या परेको छ ।

‘मापदण्डमै चल्ने हो भने म जस्ता मान्छे आफ्नो घरमा बस्न कहिले पाउने ? ’, उनले पुनर्निर्माणको मापदण्डप्रति असन्तुष्टि जनाए, ‘ढलान गर्नुपर्छ रे, सरकारले दिएको पैसा जग हाल्न पनि पुग्दैन ।’ उनले भत्किएको घरको माटोसमेत निकाल्न सकेका छैनन ।

बुङमती गणेश मन्दिरछेवैमा रहेको न्युछेमान तुलाधरको घर पनि भूकम्पमा भत्कियो । सिकर्मी रहेका उनको एक पैसा क्षेत्रमा बनेको घर जगैसँग भत्किँदा टहरामै पुगे । तुलाधरले अहिलेसम्म भूकम्पपीडितले पाउने पहिलो किस्ता पाएका छैनन् । ‘घर बनाउनु त कहिले हो कहिले’, उनले भने ।

महर्जन र तुलाधरको क्षेत्र बुङमतीमा प्राधिकरणले ०७२ माघमा ‘पुनर्निर्माण महाअभियान’ थालेको थियो । तत्कालीन प्रधानमन्त्री केपी ओलीले त्यसको उद्घाटन गरेका थिए । तीन वर्ष बितिसक्यो । तर अझैसम्म बुङमतीमा पुनर्निर्माणको अवस्था उस्तै छ ।

सम्पदाक्षेत्रमा पुनर्निर्माण गर्दा सटर हाल्न नपाइने, इँटाको मात्र प्रयोग गर्नुपर्ने, कंक्रिट राख्न नपाइने, तीन तलाभन्दा धेरै उचाइ बनाउन नपाउने, छानाको दुईतिहाइ स्लोप र एकतिहाइ कौसी राख्नुपर्ने, स्टिलको प्रयोग गर्न नपाउने तथा काठको मात्र प्रयोग गर्नुपर्ने जस्ता मापदण्ड राजपत्रमा उल्लेख रहेको २२ वडाका अध्यक्ष अम्बिरराज शाक्यले बताए ।

यस क्षेत्रमा सातजनाले ज्यान गुमाएको र करिब आठ सय भूकम्पबाट पीडित बनेको उनको भनाइ छ । पीडितमध्ये पाँचसय भित्री बस्तीका छन्, अरू वरिपरिका । त्यसमध्ये पुनर्निर्माण मापदण्डका कारण भित्री बस्तीका बासिन्दा बढी मारमा परेको उनले बताए । सबैको जग्गा एकदुई पैसा मात्र रहेकाले एक कोठाको मात्र घर बन्ने र त्यो पर्याप्त नहुने स्थानीयको भनाइ छ।

‘भत्किएका घर अत्यन्त कम क्षेत्रफलमा बनेकाले समस्या बनेको छ’, शाक्यले भने । तर यहाँका बासिन्दाले साविककै जग्गामा घर बनाउन पाउने महानगरपालिकाका प्रवक्ता राजु महर्जनले जानकारी दिए । भएको जग्गामा घर बनाउन मिले पनि पुनर्निर्माणको मापदण्ड भने पूरा गर्नुपर्ने उनले बताए । ‘यस्ता बस्तीमा लालपुर्जा नहुँदा समस्या बनेको हो, यसका लागि महानगरले पहल गरिरहेको छ’, उनले भने ।