काठमाडौं : पाकिस्तानले लगातार पहल गर्दा पनि सार्कको १९ औं शिखर सम्मेलन तय हुन सकेको छैन । यही विषय पछिल्लोपटक सार्कमा बहसमा आएको छ । बहसको बीचमा सार्कको ३४ औं चार्टर डे सबै सदस्य मुलुकले मनाउँदै छन् । सबै राष्ट्र एवं सरकार प्रमुखले सार्कलाई गति दिन तयार रहेको भन्दै औपचारिक वक्तव्य जारी गर्नेछन् । सार्कमा महासचिव अम्जद हुसेन बी सियाल पनि पकिस्तानबाटै छन्, यतिबेला । सार्क शिखर सम्मेलनका लागि अध्यक्ष मुलुक नेपालमार्फत सबैलाई झकझकाइरहेका छन् । सार्कका गतिविधि पनि बढाए । सम्मेलनको टुंगो लगाउन सकेनन् ।
सार्कका वर्तमान अध्यक्ष नेपालका प्रधानमन्त्री केपी ओलीले भनेका थिए, ‘सार्क सुस्त भयो, यसलाई गति दिन यस क्षेत्रका नेतृत्वमा राजनीतिक इच्छाशक्ति दर्बिलो हुनुपर्छ ।’ उनको धारणालाई विज्ञहरूले समेत समर्थन जनाए । तर, उनी नै अध्यक्ष रहँदा पनि सम्मेलनको पहल भएन । अहिले सार्कमा झनै समस्या छ । सार्कको विकल्पमा ल्याएको बिम्स्टेकलाई सदस्य मुलुकले जोड दिइरहेका छन् । एक हजारभन्दा बढी प्रतिबद्धता छन् । ती कार्यान्वयनमा नआउँदा पनि यो अवस्था आएको हो । पछिल्लो समय सार्कमा नयाँ विषय उठान नगर्ने र पुरानै विषय कार्यान्वयनमा लैजाने भनियो । सम्मेलनको प्रावधान परिवर्तन गर्दै दुई वर्ष बनाइयो । तर, त्यसअनुरूप काम भएनन् ।
पूर्वमहासचिव अहमद सलिमले सार्कको विकल्प नरहेको बताउँछन् । ‘सार्कको उद्देश्य पूरा नभएको सत्य हो । तर, केही भएकै छैन भन्ने होइन’, उनले अन्नपूर्णसँग भने, ‘सार्कको विकल्प सार्क नै यही । यसमा सुधार्न सकिन्छ, प्रतिस्थापन होइन ।’ उनी पाकिस्तानका लागि माल्दिभ्सका राजदूत हुन् भने नेपालका लागि गैरआवासीय राजदूत ।
एकथरी विज्ञ सार्कको साढे तीन दशक आन्तरिक द्वन्द्व र आपसी असमझदारीमै खेर गएको बताउँछन् । पूर्वपरराष्ट्रसचिव मधुरमण आचार्यले सार्कका सदस्यले नै यसलाई गतिशील बनाउनुपर्ने बताए । सार्कमा भएका साना मुलुक ठूलाको चाहनामा लाग्दा यस्तो अवस्था आएको भन्दै उनले यसमा समान हैसियत कायम हुनुपर्नेमा जोड दिए । सार्कलाई गति दिन पाँच बुँदामा उनले सुझाएका छन् –अध्यक्षले नियमति बैठक जारी राख्ने, परराष्ट्रमन्त्री एकअर्काको गइरहने, सचिवस्तरीय अन्तक्र्रिया÷गतिविधि बढाउने, महसचिवलाई सक्रिय राख्ने र थिंक ट्यांकको सुझाव लिन थिंक ट्यांकको सूची तय गर्ने ।
सार्क सदस्यहरूको आन्तरिक समस्याका कारण सार्क ओझेलमा छ । २०७१ मंसिरमा शिखर सम्मेलन भएयता सार्क शिथिल छ । बिम्स्टेक सम्मेलन यही बीचमा नेपालमा हुँदा पनि सार्कलाई कमजोर बनाउन नेपाल लागिपरेको आरोप छ । नेपालले सार्क शिखर सम्मेलनको केही समयपछि पोखरामा विदेश मन्त्रीस्तरीय बैठक गरेको थियो । त्यसपछि सार्क अघि बढ्ने विश्वास देखियो । तर दुई वर्षअघि पाकिस्तानमा हुने भनिएको १९ औं शिखर सम्मेलन अन्तिम समयमा रद्द भयो ।
दक्षिण एसियाली अध्ययन केन्द्रका प्रमुख डा. निश्चलनाथ पाण्डेले भने, ‘सार्क शिथिल भएको विषयको बहस हुनु जरुरी छ । यसलाई राजनीतिक नेतृत्वले ध्यान दिई फोरम बनाउन उनले सुझाए । उनले थपे, ‘नेतृत्वमा रहने व्यक्तिको हैसियत बढाइनुपर्छ र प्रतिबद्धतामा सबै सदस्य इमानदार भए संगठन बलियो हुन्छ ।’
प्रतिक्रिया दिनुहोस !
