विभिन्न प्रविधिको प्रयोगले आजको जीवन पहिलेको भन्दा सहज भएको छ। आजको समाज कागजविहीन बन्दै गइरहेको छ। कम्प्युटर, ल्यापटप, मोबाइल सेटलगायतका ग्याजेटबिनाको आजको जीवन हामी कल्पनासम्म गर्न सक्दैनौं।
आज कम्प्युटर शिक्षा, ई–ट्रेडिङ, सामाजिकीकरण, च्याटिङ र मनोरञ्जनको एक हिस्सा बनेको छ। कम्प्युटर प्रयोग गर्नेको संख्या बढ्दै गएको छ। ग्याजेटहरूको अत्यधिक प्रयोगले गर्दा निश्चित स्वास्थ्य समस्या पनि बढ्दै गएको छ।
कम्प्युटरसम्बन्धी समस्यामध्ये कम्प्युटर भिजन सिन्ड्रोम एउटा मुख्य समस्या बनिरहेको छ। लामो समय कम्प्युटर, ट्याबलेट र सेलफोनको प्रयोगको परिणामस्वरूप हुने समस्या सबैभन्दा बढी देखिने समस्या हो। यसले वयस्कहरूलाई मात्र होइन, जसले बालबालिकालाई पनि असर गर्न सक्छ।
प्याथोफिजियोलोजी : आँखालाई नरम र आराम राख्नका लागि झिम्काउनु आवश्यक छ। आँखा कम झिम्काउनुले वाष्पीकरणको अत्यधिक मात्रा निम्त्याउँछ र आँखा सुक्खा हुन्छ। कम्प्युटर स्क्रिनमा फोकस गरेर लामो समयसम्म कम्प्युटरमा लगातार काम गर्दा, अन्ततः लिड ब्लिंकिङ रिफ्लेक्समा कमी हुन्छ। आँखा सामान्य झिम्काउने दर १६–२० प्रतिमिनेट हो।
कम्प्युटरको निरन्तर प्रयोगको क्रममा, यो गति ६–८ झिम्काइ प्रतिमिनेट जति कम हुन्छ। लामो समयसम्म ध्यान केन्द्रित गर्ने प्रयास गर्दा आँखाको सिलिरी मांसपेशीमा तनाव उत्पन्न हुन्छ। अन्ततः बिरामीले आँखामा भारीपन महसुस गर्छ। ३०–४० वर्ष उमेरका केही बिरामीले नजिकको वस्तुमा राम्ररी ध्यान केन्द्रित गर्न सक्दैनन्। अन्ततः प्रारम्भिक प्रेस्बायोपिया (नजिकको नदेख्ने र टाढा) को पनि नदेख्ने हुन्छ।
एटियोलोजी
- कम आद्र्रता वातावरण।
- कम्प्युटर स्क्रिनको अनुचित चमक र कन्ट्रास्ट।
- कम्प्युटर कोठाको अनुचित प्रकाश।
- अनुचित मोनिटर उचाइ, आँखादेखि स्क्रिनसम्म गलत दूरी।
- धेरै सानो कम्प्युटर टाइपफेस।
- झ्याल वा नजिकैको बत्तीहरूको धेरै प्रकाश।
लक्षण
- आँखामा तनाव हुनु।
- आँखा थकित हुनु।
- आँखामा जलन हुनु।
- सुक्खा आँखा हुनु।
- आँखा रातो हुनु।
- धमिलो देख्नु।
- दोहोरो दृष्टि।
- रंग विकृति।
- टाउको दुख्ने।
- ढाड दुख्ने।
- घाँटी दुख्ने।
- काँध दुख्ने।
- कलाई दुख्ने।
रोकथाम उपाय
- कामको वातावरणअनुसार कम्प्युटर स्क्रिनको प्रकाश र कन्ट्रास्ट समायोजन गर्ने।
- लेन्सको आकार र रंग धेरै आरामका लागि अनुकूलित हुनुपर्छ।
- पुरानो ट्युुब स्टाइल मोनिटरभन्दा एलसीडी मोनिटर प्रयोग गर्नु राम्रो हुन्छ, किनकि एलसीडीमा एन्टी रिफ्लेक्टिभ सतह हुन्छ। सीआरटी मोनिटरले मोनिटरको रिफ्रेस रेट ७५ हर्ज (एचजेड) भन्दा कम भएमा छविहरूको लिकर बनाउँछ।
- उच्चतम् रिजोलुसन भएको कम्प्युटर स्क्रिन चयन गर्नुहोस्। रिजोलुसन डिस्प्लेको ‘डट पिच’सँग सम्बन्धित छ। तल्लो डट पिचमा तिखा छविहरू छन्। २८ मिलिमिटरको डट पिच भएको स्क्रिन छान्नुहोस्।
- डेस्कटप कम्प्युटरका लागि ठूलो डिस्प्ले चयन गर्नुहोस्। जसमा कम्तीमा १९ इन्चको स्क्रिन हुनुपर्छ। नत्र सूर्यको प्रकाश र चम्किलो भित्री प्रकाशले आँखालाई तनाव दिन्छ। यसका लागि, कम पावरका बल्भ/ट्युबहरू प्रयोग गर्न सकिन्छ। जसले ड्रेप सेडहरू र भित्री प्रकाश बन्द गरेर बाहिरी प्रकाश घटाउँछ।
- टास्क ल्याम्प प्रयोग गर्नुहोस् जुन तपाईंको कागजमा मात्र लाइट पर्छ तर तपाईंको आँखा वा मनिटरमा होइन।
- समाप्त सतह र भित्ताको लाइटले आँखा पोल्छ। यसका लागि तपाईंको मनिटरमा एन्टी ग्लेयर स्क्रिन स्थापना गर्नुहोस्।
- आँखाको थकानबाट बच्नका लागि २०–२०–२० नियमहरू पालना गर्नुहोस्, प्रत्येक २० मिनेटमा २० फिटभन्दा पर हेर्नुहोस् र २० पटक आँखा झिम्काउनुहोस्।
- कार्यस्थल र कुर्सी सही उचाइ हुनुपर्छ।
- कम्प्युटर स्क्रिन तपाईंको आँखाबाट २० देखि २४ सम्म इन्च टाढा हुनुपर्छ। यो धेरै माथि वा धेरै कम तल हुनु हुँदैन।
- टाउको र घाँटीको आरामका लागि कम्प्युटर स्क्रिन तपाईंको आँखामुनि १० देखि १५ डिग्री हुनुपर्छ।
- कागज होल्डर तपाईंको कम्प्युटरको छेउमा हुनुपर्छ त्यसैले तपाईंले लगातार आफ्नो आँखाको ‘फोकस’ परिवर्तन गर्न आवश्यक छैन।
- राम्रो मुद्रा बसाई कायम राख्नुहोस्, पछाडि सीधा र काँध पछाडि हुनुपर्छ।
- मांसपेशीहरूको अधिक प्रयोगका लागि मुद्रा (पोस्चर) ब्रेक महत्त्वपूर्ण छ।
- तपाईंको स्क्रिनलाई धुलो, दागबाट मुक्त राख्नुहोस्।
- धारिलो किनारा भएको डेस्कबाट टाढा रहनुहोस्, जसले नाडीमा दबाब बढाउँछ र दुखाइ निम्त्याउँछ।
- माउसलाई शरीरको नजिक नराखी सीधैं काँधको अगाडि प्रयोग गर्नुपर्छ।
- घाँटी, काँध, ढाड दुखाइबाट बच्न कामको बीच बीचमा ब्रेक लिनुहोस्। जुरुक्क उठ्नुहोस्, थचक्क बस्नुहोस्, घुम्नुहोस्।
- साथै हातखुट्टा चलाउनोस्। घाँटी, काँध आदि अंग तन्काउनुहोस्।
औषधिहरू
आर्जेन्टम नाइट : आर्निका, बेलाडोना, रसटक्सस रुटा ग्रेभ, सिमिसिफ्युगा, जेल्सिमियम, फाइजोस्टिग्मा, नेट्रम म्युर, थुजा, क्रोकस सेटाइवा, युफ्रेसिया, केल्मिया लेटिफोलिया, जेन्थिनम, पिलोकारपस, सेनेगा औफिसिनालिस आदि।
उपचार
कम्प्युटर भिजन सेन्ड्रम भएका लक्षणहरूलाई प्राकृतिक होमियोप्याथिक औषधिहरूद्वारा राम्ररी व्यवस्थापन गर्न र राहत दिन सकिन्छ। निम्न लिखित होमियोप्याथीक औषधीहरू बिरामीको मानसिक, शारीरिक एवं भावनात्मक लक्षणहरूलाई मध्येनजर राखेर प्रयोग गर्दा यो समस्यामा धेरै लाभदायक मानिन्छ। यसका लागि होमियोप्याथीका विभिन्न औषधि दिन सकिन्छ।
नोट : यो लेख जानकारी दिने उद्देश्य ले लेखिएको हो। यसले चिकित्सकको स्थान लिन सक्दैन। अतः उपरोक्त उल्लेखित होमियोप्याथिक औषधिहरूको प्रयोग आफ्नो स्थानिय नजिकका कुनै योग्य तथा अनुभवी होमियोप्याथिक चिकित्सकको सल्लाह लिई प्रयोग गरेमा लाभदायक हुने छ।
- मिश्र, वरिष्ठ होमियोप्याथिक चिकित्सक हुन्।
प्रतिक्रिया दिनुहोस !
