संसार हल्लाउने १० चलचित्रका विशेषता...

फिल्म इतिहासकार मार्क कजिन्सले २०११ मा लेखेको लेखमा संसार फेर्ने १० फिल्मका विशेषता उल्लेख गरेका छन् ।

१) द बर्थ अफ अ नेसन,

१९१५डीडब्लू ग्रिफिथको निर्देशन तथा निर्माणमा सन् १९१५ फेब्रुअरी ८ मा रिलिज भएको यो फिल्म दुई परिवारबारेको आवाजविहीन फिल्म हो । यसमा अमेरिकी गृहयुद्धको समयको कथा छ जसमा दक्षिणको क्यामेरुन र उत्तरका स्टोनम्यान परिवारको कथा छ । उत्तरले जित्दा दक्षिणको छोरा 'कु क्लुक्स क्लान'को नेता बन्छ । फिल्ममा देखाइएको जातिवाद त चर्चित छ नै तर निकै कमले यो फिल्मले वास्तवमै कसरी इतिहास मोडिदियो भन्ने जान्दैनन् ।

निर्देशक डीडब्लू ग्रिफिथले वाग्नर संगीत प्रयोग गरेका छन् भने १८६९ तिरै लोप भइसकेको सम्पादन कला पुन: प्रयोग गरिएको थियो । यो फिल्मले तत्कालीन फिल्मजगत्मा फिल्मलाई माध्यमका रूपमा प्रयोग गरेकैले नयाँ मोड दिएको थियो । फिल्म इतिहासकार केभिन ब्रोउनलोका अनुसार यो फिल्म आफ्नो समयमा 'विस्मयकारी' थियो ।

२) मेल एन्ड फिमेल, १९१९

सेसिल बी. डेमिलेको निर्देशन र ग्लोरिया स्वान्सन तथा थोमस मेइघनको मुख्य भूमिकामा बनेको यो अर्को आवाजविहीन अमेरिकी फिल्म जे एम ब्यारीको नाटक 'द एडमिरेबल क्रिच्टन'मा आधारित छ । लैंगिक सम्बन्ध र सामाजिक वर्गबारे बनाइएको यो फिल्ममा स्वान्सनको अभिनयमा उनको समयको प्रतिविम्ब पाइन्छ । सन् १९१० र १९२० को समयमा अमेरिकी समाजमै पनि मानिसहरू निकै साँघुरो घेरामा बस्थे । यो फिल्म हेर्नकै लागि मानिसहरूले घर र समाजको साँघुरो वृत्त नाघेका थिए ।

३) त ट्रिउम्फ अफ द विल, १९३५

सन् १९३५ मा लेनि राइफेन्स्टालको निर्देशन र निर्माणमा बनेको यो फिल्म हिटलरको नाजीवादको प्रपोगन्डा फिल्म हो । यो फिल्ममा नाजी नेताहरू हिटलर, रुडोल्फ हेस र जुलियस स्ट्रेइचर लगायतका भाषणहरूको अंश समावेश गरिएको छ । यो फिल्म नाजीवाद प्रचार गर्ने एक महत्र्वपूर्ण सामग्री पनि हो । कसरी शासकहरूको स्वार्थको निम्ति फिल्म पनि उपयोगी साधन बन्छ भन्ने जान्नका लागि पनि यो फिल्म महत्र्वपूर्ण छ ।

इतिहासकार रोजर इबर्टका अनुसार नाजी शासकहरूबारेको धारणा बनाउन यो फिल्मले उल्लेखनीय भूमिका खेलेको छ । चार्ली च्याप्लिनको व्यंग्य फिल्म 'द ग्रेट डिटेक्टर' यहीलाई फिल्मको जवाफमा बनाइएको हो ।

४) जअ्ज, १९७६

स्टेभन स्पेइलबर्गको निर्देशनमा सन् १९७६ मा आएको अमेरिकी थ्रिलर फिल्म 'जअ्ज'मा नरभक्षी श्वेत सार्कको सिकारको कथा छ । यसले पहिलोपटक दर्शकको आकांक्षा सम्बोधन गरेको बताइन्छ ।

५) मिनिमाटा : द भिक्टिम्स एन्ड दियर वल्र्ड, १९७१

नोरिआकी त्सुचिमोटोले बनाएको यो जापानी डकुमेन्ट्री जापानको मिनामाटामा भएको पारोको विषप्रवाहसँग सम्बन्धित छ । समुद्रमा आधारित यो डकुमेन्ट्री त्यस्ता डकुमेन्ट्रीहरूको सुरुआत थियो।

६) रिपेन्ट्यान्स, १९८४

तेन्गिज अबुलाद्जेले निर्देशन गरेको यो जर्जियन फिल्म १९८४ मा बनाइएको थियो । तर, स्टालिनको आलोचना गरिएकाले तत्कालीन सोभियत संघमा प्रतिबन्ध लगाइयो । १९८७ को क्यान्स फिल्म फेस्टिभलमा यसको प्रिमियर सो भएको थियो । यो फिल्म अधिनायकहरूबारे छ जहाँ स्टालिन र हिटलरको आधाआधा चरित्र मिसाएर नयाँ अधिनायकको निर्माण गरिएको छ । जर्जियाका तत्कालीन राष्ट्रपति एडर्भद सेभार्‍दन्जेले यो फिल्म तत्कालीन सोभियत संघका शासक मिखाइल गोर्वाचोभलाई देखाएका थिए । फिल्म हेरेपछि यो फिल्मलाई सोभियत संघबाहिर प्रदर्शन गर्न उनी तयार भए । सन् १९८० पछि रुसी राजनीतिमा 'पेरेस्त्रोइका'को नाममा भएको राजनीतिक परिवर्तनको निम्ति यो फिल्मले निकै भूमिका खेलेको थियो ।

७) हेसांग, १९८८

सन् १९८८ मा बनाइएको यो चिनियाँ डकुमेन्ट्री फिल्म 'पहेँलो नदी'मा केन्द्रित छ । नदीसँग जोडेर सामाजिक-राजनीतिक बहसलाई उठाइएको यो फिल्ममा तत्कालीन चिनियाँ राजनीतिमा भएको अन्तद्र्वन्द्व पनि देखाइएको छ । तियनमान स्क्यावरमा भएको विद्यार्थी विद्रोह पनि देखाइएको छ । यो फिल्मले बौद्धिक समुदायमा निकै बहस सिर्जना गरेको थियो । याङ झेनिङ, ली झेङ्दो लगायतका नोबेल पुरस्कार विजेता बुद्धिजीवीहरूले आफ्नै संस्कृतिको विरोध गर्नेहरूको भविष्य पनि नहुने भन्दै यो फिल्मको विरोध गरेका थिए ।

८) अ सर्ट फिल्म अबाउट किलिङ, १९८८

क्रिज्योस्तोफ क्सिलोवस्कीको निर्देशनमा बनेको यो पोलिस फिल्ममा अलमलिएको युवा ज्यासेकबारेको कथा छ । उसले ट्याक्सी भाडामा लिन्छ र ड्राइभरलाई मार्छ । उसलाई अदालतमा उभ्याइएपछि थाहा हुन्छ, ऊ आफ्नी बहिनीको पनि हत्यारा हुन्छ । यो फिल्ममा ज्यासेकको पछुतो र उसको मृत्युदण्डलाई निकै यथार्थपरक रूपमा प्रस्तुत गरिएको छ ।

९) मेक्लिबेल, २००५

फ्रान्नी अम्र्सटंग र केन लोचले निर्देशन गरेको यो डकुमेन्ट्री फिल्ममा अधिकारकर्मीहरू बगैंचे हेलेन स्टिल र हुलाकी डेभ मरिसले उनीहरूमाथि लगाइएको म्याकडोनल्डको मानहानि गरेको आरोपको प्रतिवाद देखाइएको छ ।

१०) टच अफ इभिल, १९५८

यो मेरो नितान्त व्यक्तिगत रुचि हो । किशोरावस्थामा मैले यो फिल्म हेरेको थिएँ । यो फिल्मको सम्झनाले मलाई उडाइलैजान्छ । यो फिल्म ओर्सन वेल्सले बनाएको हुन् जसमा मेक्सिकोमा भएको कार बमको घटना उतारिएको छ ।

(एजेन्सीको सहयोगमा)