आउँछ अझै झझल्को

बुवाले भन्नुभयो-राम्रोसँग पढ्नू, किताब एकदमै महँगा रै’छन्। मेरो ठ्याक्कै आधा महिनाको तलब परेको छ। 

सन् २०११ तिरको कुरा हो । म नराम्रोसँग थलिएको थिएँ । करिब एक हप्ताजति त घरबाट बाहिर निस्कन पनि सकिनँ । बिरामी भएर बेड-रेस्ट गर्दा गर्नुपर्ने काम केही थिएन । 
पाउलो कोएल्होको ‘द अलकेमिस्ट’को चर्चा सुनेको थिएँ । पढेको 
थिइनँ । त्यति चर्चित पुस्तक मसँग थिएन । आफूसँग नभएकोमा रिस पनि उठ्यो । 
डिसेम्बरको बेला थियो । एकदमै चिसो थियो । बाहिर हिउँ परिरहेको थियो । जताततै सेताम्मे फुलेको हिउँको सौन्दर्यले मनलाई खुसी दिन सकेको थिएन । बाहिर हिँड्न सजिलो थिएन । हिउँ पर्न रोकिएको मौका पारेर निर्मलालाई नजिकैको लाइब्रेरीमा किताब खोज्न पठाएँ । तर लाइब्रेरीमा ‘द अलकेमिस्ट’ भेटिएन । सायद अरू कसैले पढ्न लगेको थियो । उनी खाली हात फर्किन् । 

लाइब्रेरीमा नभेटिएपछि अनलाइनबाट किन्ने विचार गरेँ । अमेजनमा हेरेँ, भेटियो । तर किताब आइपुग्न दुई दिन लाग्थ्यो । दुई दिन कुर्ने धैर्य भएन । अहिले नै पढिहालूँ भइरहेको थियो । 
इन्टरनेटमा ई-बुक पाइन्छ कि भनेर खोजेँ । भेटियो, त्यो पनि सित्तैमा । खुसी भएँ । मोबाइलमा डाउनलोड गरेँ । ‘द अलकेमिस्ट’ पढ्न थालेँ । 
केही पेज नपढ्दै पुस्तकले मलाई कैद गर्‍यो । अहिलेसम्म धेरै कम पुस्तक पढ्दा त्यस्तो भएको थियो । पढ्न सुरु गरेपछि नसकेसम्म छोड्नै मन लागेन । रातभर नसुतीकन पढेँ । मैले त्यसरी आँखा नझिम्क्याई पढेको पुस्तक त्यही मात्रै हो । 

मलाई त्यो सानो केटो, सान्टिआगोले आफ्नो सपना पूरा गर्न जस्तोसुकै परिस्थितिमा पनि लागिपरेको कुराले प्रभाव पारेको थियो । प्रत्येक पेज पढेपछि अर्को पेज पढ्नका लागि पाठकलाई तानिरहने जादु थियो त्यो पुस्तकमा । तपाईंले भित्री मनबाटै केही चाहनुभएको छ भने तपाईंलाई त्यो कुरा उपलब्ध गराउन सारा संसारले नै सहयोग गर्छ भन्ने भनाइ मलाई एकदमै मन परेको थियो ।

बिरामी हुँदा मन, मस्तिष्क र शरीर कमजोर हुन्छ । सानो कुराले पनि छुन्छ । त्यसैले पनि होला, मलाई त्यति बेला त्यो पुस्तकले अलि धेरै नै प्रभाव पारेको थियो । 
लाइब्रेरीमा झुक्किँदा 

सन् २००१ तिरको कुरा हो । मेरो एकजना साथीले पुल्चोकको एउटा लाइब्रेरी बन्द गर्नुपरेकाले पुराना पुस्तकहरू सस्तोमा बिक्री गरिँदै छ रे भन्ने खबर सुनाए । लाइब्रेरी नै बन्द हुने कुरा राम्रो थिएन । तर सस्तोमा पुस्तक किन्न पाउने कुरा भने हामी पुस्तकप्रेमीका लागि खुसीको खबर थियो । 
मैले खुसीको त्यो कुरा साथी खेम अर्याललाई सुनाएँ । खेमजी खुसी भए । 

लाइब्रेरीको नाम बिर्सें, तर त्यो लाइब्रेरी कुपन्डोलबाट जाउलाखेल जाँदा पाटनढोकातिर जाने चोक कटेपछि अलिकति अगाडि दायाँतिर पथ्र्याे । अहिले छ कि छैन, थाहा छैन । 
हामी खेमजीको रातो यामाहा मोटरसाइकल चढेर त्यहाँ पुग्यौं । सोध्यौं, लाइब्रेरी दोस्रो तलामा रहेछ । 
लाइब्रेरीको र्‍याकमा प्रशस्त पुस्तक थिए । पुस्तकका शीर्षक हेर्‍यौं, केही पाना पल्ट्यायौं । एक एक गर्दै राम्रा राम्रा पुस्तकहरू छान्यौं । विश्वप्रसिद्ध पुस्तकहरू प्रशस्त थिए । हामीलाई लाग्यो, हामी त 

क्या भाग्यमानी । त्यति राम्रा पुस्तकहरू सस्तोमा पाइने भइयो भनेर मक्ख पर्‍यौं । 
‘खेमजी, हामी त लक्की रहेछौं । यस्ता राम्रा राम्रा किताब लैजान पाइने भयो आज’, मैले भनँे ।
‘होइन, त्यसरी सस्तोमा बिक्रीमा राखिएको भए त यी पुस्तकहरू यतिखेरसम्म यहाँ नहुनुपर्ने । बिक्रीमा त होइनन् होला’, खेमजीले सानो स्वरमा भने । 
लाइब्रेरीमा हल्ला गर्न नहुने भएकाले हामी गुनगुन गर्दै थियौं ।
‘ठीकै छ । आइहालियो, दस÷दसवटा किताब छानेर लैजाऊँ न त’, 
मैले भनँे ।

‘होइन, पहिले सोधौं कि क्या हो, साँच्चै बिक्रीमा हुन कि होइनन् ?’ खेमजीले भने । ‘होइन, किताब नै लिएर जाऊँ न । यति त छानी नै सक्यौं’, मैले जिद्दी गरेँ ।
हामीले पाँच÷पाँचवटा नाम चलेका पुस्तक छानिसकेका थियौं । मैले नाटक र अस्तित्ववादी चिन्तनसम्बन्धी पुस्तक छानेको थिएँ । खेमजीले जोसेफ कन्राड, भीएस नेयपल र केही आधुनिक समालोचनासम्बन्धी किताबहरू छानेका थिए । 
हामी ती पुस्तक लिएर काउन्टरमा गयौं र भन्यांै, ‘हामी यी पुस्तक किन्न चाहन्छौं ।’ 
‘किन्न ?’ काउन्टरकी महिलाले आश्चर्य मान्दै सोधिन् ।
‘हो, किन्न’। मैले आत्मविश्वासका साथ भनेँ । 

‘यी पुस्तक त बिक्रीका लागि होइनन् । सदस्यहरूले पढ्न भने लैजान सक्छन् ।’ उनले भनिन् । खेमजी र म मुखामुख गर्‍यौं । 
‘हामी त यहाँ यी पुस्तक बिक्री गर्न लागिएको छ भन्ने सुनेर किन्न पो आएका हौं’, खेमजीले भने । ‘होइन, तपाईंहरूलाई कसैले गलत सूचना दिएछ । त्यो सत्य होइन’, उनले भनिन् । मलाई आफू मूर्ख बनेकोमा लाज लाग्यो । खेमजीले पहिले सोधौं 
भनेको बेलामा सोधेको भए हुने रहेछ भन्ने लाग्यो । स्थिति सामान्य राख्न चुप लागेँ । 
त्यसपछि खेमजीले र मैले उनलाई ‘सरी’ भन्यांै । किन्ने भनेर रोजेका ती किताबलाई डेस्कमा छोड्यौं । एकछिन पहिले आफूले बोकेका ती किताबले हामीलाई जिस्क्याएजस्तै लाग्यो । लाजले रातो भएको आफ्नो अनुहार लुकाउँदै बाहिर निस्कियौं ।
बाहिर निस्केपछि मज्जाले हाँस्यौं । लामो समयसम्म हाम्रो हाँसो रोकिएन । 
 

दिल्लीको फुटपाथको पुस्तक पसल

सन् २००० तिरको कुरा हो । म हातेमालो सञ्चारमा काम गर्थें । सेभ द चिल्ड्रेन नर्वेले फन्ड रेजिङसम्बन्धी तालिममा भाग लिनका लागि दिल्ली पठाएको थियो । हामी पाँच÷सातजनाको टोली थियो । 

इन्डियन एअरलाइन्सबाट दिल्ली जाँदै गर्दा एयरलाइन्सको इन्फ्लाइट म्यागेजिनमा झुम्पा लहरीको बारेमा लेखिएको लेख थियो । मैले लेख पढेँ । लेख पढिसकेपछि मलाई उनको ‘इन्टरप्रेटर अफ मालाडिज्’ पढ्न 
मन लाग्यो । 
म दुइटा कुरा देखेपछि मन थाम्न सक्दिनँ । एक, गुलियो खानेकुरा । दुई, राम्रो पुस्तक । अहिले पनि म आफूलाई मन पर्ने लेखकको पुस्तक रिलिज भएकै दिन किन्छु । 
दिल्लीमा प्लेनबाट झरेपछि मलाई कतिखेर पुस्तक पसल खोजेर ‘इन्टरप्रेटर अफ मालाडिज’ किनौं र पढौं भयो । तर हामी त तालिममा गएका थियौं । 
एक दिन तालिम सकिएपछि बेलुकातिर बजार डुल्ने कुरा भयो । हामी दिल्लीको कुनै कुनामा पुगेका थियौं कि मध्य सहरमा नै थियौं भन्ने थाहा भएन, म साथीहरूको पछिपछि लागेको थिएँ । 
मेरा आँखाले पुस्तक पसल खोजिरहेका थिए तर भेटिरहेका थिएनन् । मनमनै सोचेँ, ‘इन्टरप्रेटर अफ मालाडिज’ किन्ने मेरो रहर दिल्लीमा पूरा नहुने भयो । आश पनि मारेको थिइनँ, चित्त पनि बुझाउँदै थिएँ । 

हामी घुमिरहेका थियौं । अचानक हामी एउटा यस्तो ठाउँमा पुग्यौं, जहाँ बाटोभरि पुस्तक नै पुस्तक बेच्न राखिएका थिए । त्योे फुटपाथको पुस्तक पसल थियो । हेरेँ, त्यहाँ नयाँनयाँ किताब सस्तोमा थिए । मेरो मन खुसीले फुरुंग भयो । 
त्यति बेला काठमाडौंमा आफूले खोजेको पुस्तक सजिलै पाइँदैनथ्यो । विशेषगरी भर्खरै निस्केका अन्तर्राष्ट्रिय पुस्तकहरू फेला पार्न सम्भव थिएन । भेटिइहाले पनि महँगो पथ्र्याे, डलरको मूल्य तिर्नुपथ्र्यो । 

मलाई टन्नै किताब उठाऊँ भन्ने लोभ लाग्यो । तर, त्यति बेला मसँग पैसा थिएन । तैपनि मैले दुइटा किताब किनेँ-झुम्पा लहरीको ‘इन्टरप्रेटर अफ मालाडिज्’ र खुसवन्त सिंहको ‘द कम्पनी अफ उमन’ । 
अहिलेसम्म पनि मलाई दिल्लीको त्यो फुटपाथको पुस्तक पसलको 
याद आइरहन्छ । 
 

पुस्तकमा बुवाको आधा महिनाको तलब

विसं २०४५ तिरको कुरा हो । म एसएलसी दिएर बसेको थिएँ । मलाई चलचित्रमा रुचि बढ्दै गएको थियो । पत्रपत्रिकामा आर्टमुभी र सत्यजित रेको बारेमा पढेको थिएँ । 
नौ कक्षामा पढ्दादेखि सिनेमा हलमा गएर हिन्दी फिल्महरू हेर्ने गर्थें । त्यति बेला अहिलेजस्तो न इन्टरनेटको व्यवस्था थियो, न त नेपालमा प्रशस्त सिनेमाहरू नै बन्थे । वर्षमा एउटा दुइटा मात्रै नेपाली फिल्म बन्थे । हलमा गएर नेपाली फिल्म हेर्न सकिँदैनथ्यो, किनभने नेपाली फिल्म चलेपछि जहिले पनि भीड हुन्थ्यो । म त्यो भीडमा च्यापिएर टिकट 
काट्नै सक्दिनथेँ । 

फिल्म हलमा आर्ट फिल्महरू चलेको याद भएन । पत्रपत्रिकामा आर्ट फिल्मको बारेमा लेखिएको हुन्थ्यो । सत्यजित रेको बारेमा लेखिएको हुन्थ्यो । पत्रिकामा चलचित्रकर्मी रेको बारेमा पढेपछि मलाई उनले लेखेका पुस्तकहरू पढ्न मन लाग्यो । नारायणगढमा खोजेँ, भेटिनँ । 
नेपालीमा कसैले चलचित्रसम्बन्धी पुस्तक लेखेको छ कि भनेर खोजेँ । लक्ष्मीनाथ शर्माले लेखेको ‘चलचित्र कला’ भन्ने पुस्तक साझा प्रकाशनले छापेको रहेछ । साझा प्रकाशनको नारायणगढ शाखामा गएर खोजेँ, भेटेँ, किनेँ र पढेँ । त्यहाँ पनि सत्यजित रेको बारेमा लेखिएको थियो । त्यति बेलाको चलचित्रको स्थिति र अन्तर्राष्ट्रिय चलचित्रको ट्रेन्डका बारेमा लेखिएको थियो । 

सत्यजित रेको ‘पाथेर पान्चली’, डेसिकाको ‘बाइस्कल थिप’, 
अकिरा कुरोसावाको ‘रशोमन’को बारेमा मैले लक्ष्मीनाथ शर्माकै 
पुस्तक पढेर थाहा पाएको हुँ । नेपालमा चलचित्रसम्बन्धी पुस्तकहरू 
खास लेखिएका छैनन् । लक्ष्मीनाथ शर्मापछि प्रकाश सायमीले सिनेमासम्बन्धी एउटा पुस्तक लेखे । नेपालमा चलचित्र क्षेत्रको विकास भइरहेको सन्दर्भमा नेपाली चलचित्रको ऐतिहासिक रूपरेखासम्बन्धी पुस्तक लेखिनु जरुरी छ जस्तो लाग्छ । 

मलाई सत्यजित रेका पुस्तकहरू पढ्न मन लाग्थ्यो । नेपालमा पाइँदैनथे । त्यति बेला मेरो बुवा गुवाहाटी, आसाममा काम गर्नुहुन्थ्यो । हाम्रो सञ्चारको माध्यम चिठी मात्रै थियो । फोन गर्न सजिलो थिएन । त्यति बेला मोबाइल, ईमेल थिएन । बुवालाई छुट्टीमा घर आउँदा सत्यजित रेले लेखेका केही पुस्तक ल्याइदिनुहोला भनेर चिठी लेखेँ । 
चिठी पठाएपछि कहिले बुवा आउनुहोला र किताब ल्याइदिनुहोला भन्ने भयो । कहिलेकाहीँ लाग्थ्यो-बुवाले ल्याइदिनुभएन भने त मैले गरेको आश खेर जान्छ । 
मैले चिठी लेखेको करिब एघार महिनापछि बुवा घर आउनुभयो । त्यति बेलासम्म मेरो ती किताबप्रतिको क्रेज पहिलेजस्तो थिएन, अलि घटिसकेको थियो । लामो समय भएकाले बुवाले बिर्सनुभयो होला भन्ने लाग्यो । किताब ल्याउनुभएन होला भन्ने लाग्यो । तर बुवाले बिर्सनुभएको रहेन्छ । किताबहरू ल्याइदिनुभएको रहेछ । 
बुवाले झोला खोल्नुभयो र किताबहरू निकालेर मलाई दिनुभयो । सत्यजित रेले लेखेको ‘आवर फिल्मस्, देअर फिल्म्स’, सत्यजित रे र फिल्मसम्बन्धी लेखिएका दुइटा ठुल्ठूला किताब थिए । 

मैले ती किताब हेरेँ । बुवाले मलाई हेर्नुभयो । बुवाले भन्नुभयो, ‘राम्रोसँग पढ्नू, किताब एकदमै महँगा रै’छन् । मेरो ठ्याक्कै आधा महिनाको तलब परेको छ ।’ 
बुवाको त्यो कुराले मेरो मन छोयो । 
 

जीवन बदल्ने त्यो पुस्तक

प्रसंग फेरि लक्ष्मीनाथ शर्माको पुस्तक ‘चलचित्र कला’को । ‘चलचित्र कला’ पुस्तक पढेपछि मलाई लक्ष्मीनाथ शर्मासँग भेट्न मन लाग्यो । नेपाली सिनेमा क्षेत्रमा उहाँ एक पढेलेखेका, जानेका व्यक्तित्व हुनुहुन्थ्यो । 

विसं २०४७ तिरको कुरा हो, म अठार वर्षको थिएँ । आईए पढ्दै थिएँ । त्यति बेला लक्ष्मीनाथ शर्मा तत्कालीन शाही नेपाल चलचित्र संस्थानमा निर्देशक हुनुहुन्थ्यो । म गैंडाकोटमा बस्थेँ । चलचित्र संस्थान काठमाडौंमा थियो । म काठमाडौं गएँ । काठमाडांै पुगेर उहाँलाई भेट्न चलचित्र संस्थानमै जाने भएँ । 
उहाँले मलाई कस्तो रेस्पोन्स गर्नुहुन्छ थाहा थिएन । भेट्न 
पाइने हो कि होइन, त्यो पनि थाहा थिएन । म सरासर चलचित्र संस्थान पुगेँ । 
ढोकामा पुगेपछि म चलचित्र निर्देशक लक्ष्मीनाथ शर्मालाई 

भेट्न आएको भनँे । ‘कहाँबाट आउनुभएको ?’ संस्थानकै एक कर्मचारीले सोधे । ‘नारायणगढबाट’, मैले भनँे । गैंडाकोटभन्दा नारायणगढ चल्तीको नाम थियो, त्यसैले म त्यस्तो बेला नारायणगढलाई अगाडि बढाउथेँ । ती कर्मचारीले मलाई लक्ष्मीनाथ शर्मासँग भेट गराइदिए । 
उहाँले मलाई आफ्नो कोठामा बसाएर चिया खुवाउनुभयो । मेरो मनभित्र चलचित्रसम्बन्धी दबेको महत्वाकांक्षाको आगो थियो । मैले मेरो रुचि र महत्वकांक्षाको आगो उहाँसँग पोखेँ । उहाँले मेरो कुरा ध्यान दिएर सुन्नुभयो । 

त्यति बेला नेपाली चलचित्र क्षेत्र भर्खर अगाडि बढ्न सुरु गरेको थियो । अवसरहरू कम थिए । मलाई ओस्कर जित्ने नेपाली फिल्म बनाउने इच्छा थियो । म सिक्न चाहन्थेँ, चलचित्र क्षेत्रमा केही गर्न चाहन्थेँ । मेरो सबै कुरा सुनिसकेपछि उहाँले भन्नु भयो, ‘तपाईं अहिले पढ्दै हुनुहुन्छ । तपाईंले पढिसकेपछि अरू धेरै क्षेत्र र अवसरहरू देख्नुहुनेछ । पहिले पढाइ पूरा गर्नुस् । त्यसपछि करिअरका बारेमा सोच्नुहोला । जुन क्षेत्र ठीक लाग्छ, त्यसमा लाग्नुहोला ।’
त्यति बेलाको सन्दर्भमा त्यो राम्रो सुझाव थियो । उहाँको कुराबाट प्रभावित भएँ । मैले मेरो ध्यान चलचित्र छोडेर पढाइतिर लगाएँ । मेरी आमा खुसी हुनुभयो । आमालाई म पढ्न छोडेर चलचित्रमा लाग्छु होला भन्ने ठूलो पीर थियो । उहाँलाई म चलचित्रमा आकर्षित भएको पटक्कै मन परेको थिएन । 

‘पहिले पढ्नु अनि मात्रै करिअरको बारेमा सोच्नू’ भन्ने सुझाव दिने लक्ष्मीनाथ शर्मालाई अहिले पनि मेरी आमाले बेलाबेलामा धन्यवाद दिने गर्नुहुन्छ ।
पछि म नाटक गर्न थालेँ । नाटकलाई आमाले चलचित्रलाई जस्तो घृणा गर्नुभएन । अशेष मल्ल दाइको आध्यात्मिक इमेजले नाटकमा लाग्दा छोरो बिग्रँदैन भन्ने विश्वास थियो उहाँलाई । 
‘चलचित्र कला’बाट प्रभावित भए पनि चलचित्र क्षेत्रबाट बाहिर बसेँ । जीवन अर्कैतिर मोडियो । 
पेरिसको पुस्तक पसलबाट रित्तौ फर्कंदा
सन् २००२ तिरको कुरा हो । एउटा अन्तर्राष्ट्रिय गोष्ठीमा भाग लिन पेरिस पुगेका थियौं, सुनिताजी र म । त्यतिखेर हामी हेलेन केलर इन्टरनेसनलमा सँगै काम गथ्र्याैं । 
सुनिताजी अर्थात् सुनिता रिमाल, जो कवि तथा नाटककार गोपालप्रसाद रिमालकी बुहारी हुनुहुन्छ । उहाँलाई मेरो पुस्तकमोहका बारेमा राम्रो थाहा थियो । 
त्यो हाम्रो पहिलो युरोप यात्रा थियो । पेरिसबाट नेपाल फर्किंदा के लैजाने भन्ने लागिरहेको थियो । सुनिताजीले भन्नुभयो, ‘तपार्इं 
त किताब नै लैजानुहुन्छ होला नि ।’ सोचेँ, पेरिसमा कुनै एउटा राम्रो 
किताब किन्छु । 
हामीले पुस्तक पसल खोज्न थाल्यौं । खोज्दै जाँदा एउटा ठूलो पुस्तक पसल भेटियो । पसल देख्नेबित्तिकै म एकदमै खुसी भएँ । हामी पुस्तक पसलभित्र पस्यौं । पसल ठूलो एरियामा फैलिएको थियो । र्‍याकमा प्रशस्त पुस्तक सजाएर बेच्न राखिएका थिए । पसलको आकार हेर्दा लाग्यो, त्यहाँ त जुन कुनै पुस्तक पनि पाइनुपर्छ । 
र्‍याकबाट एउटा पुस्तक निकालेर हेरेँ, त्यो अंग्रेजी भाषामा थिएन । राम्ररी हेरेँ, फ्रेन्चमा लेखिएको थियो । अर्को पुस्तक निकालेर पाना पल्टाएँ । त्यो पनि फ्रेन्चमै लेखिएको थियो । हेर्दाहेर्दै त्यो पसलभरिका सबै पुस्तक पे्रmन्च भाषामा लेखिएका छन् भन्ने थाहा पाएँ । 
मैले त्योभन्दा पहिले फ्रेन्च भाषामा त्यति धेरै किताब लेखिएका 

होलान् भन्ने कल्पना पनि गरेको थिइनँ । मैले जहिले पनि नेपाली र अंग्रेजी भाषाका पुस्तक मात्रै देखेको थिएँ । त्यो घेराबाट मेरो मस्तिष्क बाहिर निस्केको थिएन । म ती किताब देखेर दंग परेँ । किताबका सबै र्‍याकमा आँखा डुलाएँ । ती किताब पढ्ने पाठकहरू सम्झेँ । फ्रेन्चभाषी पाठकहरू संसारको कल्पना गरेँ ।

त्यत्रो पसलमा एउटा न एउटा अंग्रेजी किताब त हुनुपर्छ । म आफूले नै खोज्न जानिनँ भन्ने लाग्यो । त्यसैले काउन्टरको मानिसलाई अंगे्रजीमा सोधेँ, ‘यहाँ अंग्रेजीको सेक्सन कता छ ?’ उसले मेरो कुरा बुझ्यो कि बुझेन भन्ने मैले ठम्याउन सकिनँ । उसले जवाफ त फर्कायो तर के भनेको थियो भन्ने मैले बुझिनँ । 
मलाई उसले ‘अंग्रेजी बुझ्दिनँ, फ्रेन्चमा बोल’ भनेझँै लाग्यो । अब पारा आएन, मैले हार मानेँ । उसलाई ‘मेर्सी’ मात्रै भनेर मुस्काएँ। त्यसपछि हामी त्यो विशाल पुस्तक पसलबाट एउटा पनि पुस्तक नकिनी बाहिरियौं। 
 @ gopisapkota  कवि तथा नाटककार हुन्।